|
هگمتانه، گروه پزشکی و سلامت: دکتر مجید اسدزاده، متخصص طب ایرانی، با اشاره به حساسیت دوران نوجوانی و تغییرات هورمونی این سن، بر ضرورت شناخت مزاج، اصلاح سبک زندگی و پرهیزهای غذایی تأکید کرد و گفت که طب ایرانی می‌تواند با ارائه راهکارهای دقیق، از بسیاری مشکلات جسمی، روحی و اجتماعی در این دوره پیشگیری کند.
به گزارش خبرنگار هگمتانه، دوران نوجوانی یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مراحل زندگی انسان است که در آن، بدن و روان دستخوش تغییرات گسترده‌ای می‌شود. این تحولات، به‌ویژه در حوزه هورمونی، می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در رشد جسمی، روحی، اجتماعی و حتی آینده تحصیلی و شغلی فرد داشته باشند. بسیاری از مشکلات بزرگسالی، ریشه در بی‌توجهی به همین سال‌های گذار دارند.
در طب ایرانی، توجه به مزاج و برقراری تعادل در آن، اصلی بنیادین برای حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌هاست. مزاج، ترکیبی از ویژگی‌های جسمی و روانی است که از بدو تولد همراه انسان است و با شرایط زندگی، تغذیه و محیط تغییر می‌کند. شناخت مزاج نوجوان و تنظیم تغذیه و سبک زندگی بر اساس آن، می‌تواند روند بلوغ را در مسیر طبیعی خود هدایت کند و از بروز اختلالات شایع جلوگیری نماید.
بر اساس دیدگاه‌های طب ایرانی، مصرف بیش از حد غذاهای سرد یا گرم، عدم رعایت تعادل در خواب و بیداری، و بی‌توجهی به اصول 6گانه سلامتی، می‌تواند رشد هورمونی را مختل کند. این اختلالات ممکن است در آینده به مشکلاتی چون کیست، فیبروم، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، نازایی، افسردگی، افت انرژی و کاهش بهره‌وری ذهنی منجر شود.
دکتر مجید اسدزاده، با تکیه بر آموزه‌های کهن و یافته‌های نوین پزشکی، تأکید می‌کند که بحران بلوغ، هرچند اجتناب‌ناپذیر است، اما با آگاهی والدین، مشاوره تخصصی و اصلاح سبک زندگی، می‌تواند به فرصتی برای رشد همه‌جانبه نوجوان تبدیل شود. او هشدار می‌دهد که استفاده از داروهای شیمیایی یا حتی گیاهی برای تغییر روند بلوغ باید آخرین راهکار و صرفاً با نظر پزشک باشد و خانواده‌ها باید از هرگونه خوددرمانی یا فشار بر پزشک برای تجویز این مداخلات پرهیز کنند.
دکتر مجید اسدزاده، متخصص طب ایرانی بیان کرد: که دوران بلوغ مرحله‌ای بسیار مهم و حساس در زندگی هر فرد است و خانواده‌ها باید توجه ویژه‌ای به این دوره داشته باشند. در این زمان تحولات گسترده‌ای در بدن و روح نوجوان رخ می‌دهد که صرفاً به تغییرات هورمونی محدود نیست. قدرت بدنی افزایش می‌یابد، افکار و روحیات تغییر می‌کند و این تغییرات می‌تواند در روابط فرد با دیگران تأثیر بگذارد. علاوه بر جنبه‌های جسمی و هورمونی، بلوغ معنوی نیز شکل می‌گیرد و در صورت نبود هدایت صحیح، ممکن است نوجوان تحت تأثیر راهنمایی‌های نادرست قرار گیرد.
این متخصص طب ایرانی تأکید کرد که پیش از فعال شدن هورمون‌ها، رفتارهای فرد بیشتر کودکانه و بدون دوراندیشی است، اما پس از آن، نگرش‌ها و اهداف جدیدی شکل می‌گیرد که روابط اجتماعی نوجوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به گفته وی، بلوغ فرایندی چندبُعدی است که شامل تغییرات هورمونی، اخلاقی، روان‌شناختی، جامعه‌شناختی، اجتماعی، معنوی و جسمی می‌شود. بنابراین، نوجوان و خانواده هر دو باید آموزش ببینند تا بتوانند با این بحران سازگار شوند و از آن عبور کنند.
اسدزاده افزود که بسیاری از والدین در مواجهه با تغییرات رفتاری فرزندانشان دچار نگرانی و حتی گریه می‌شوند، در حالی که این تحولات بخش طبیعی رشد است. به همین دلیل، خانواده و جامعه باید برنامه‌ریزی دقیق و منظمی برای حمایت از نوجوانان داشته باشند، زیرا در صورت بی‌توجهی، جریان‌های مخالف می‌توانند از این دوره حساس سوءاستفاده کنند.
مزاج یک پدیده علمی و واقعی
این متخصص طب ایرانی در ادامه به نقش مزاج‌ها در دوران بلوغ پرداخت و توضیح داد: مزاج یک پدیده علمی و واقعی است که واکنش‌های بدن را در برابر محرک‌ها تعیین می‌کند. مزاج‌ها به طور کلی در چهار گروه اصلی دسته‌بندی می‌شوند، هرچند اغلب افراد به صورت کامل در یک دسته قرار نمی‌گیرند و ویژگی‌های ترکیبی دارند.
وی با اشاره به شرایط اقلیمی گفت که در مناطق گرم یا خشک، بلوغ زودتر رخ می‌دهد، در حالی که در مناطق سرد، این فرایند دیرتر اتفاق می‌افتد. همچنین نوع تغذیه می‌تواند بر زمان و کیفیت بلوغ تأثیر بگذارد؛ به‌طور مثال مصرف بیش از حد غذاهای گرم و پرانرژی در سنین بلوغ می‌تواند این روند را تشدید کرده و حتی انحرافاتی در مسیر رشد ایجاد کند.
اسدزاده تأکید کرد که در مناطق سرد و مرطوب، مصرف گرمی‌ها برای تکمیل بلوغ ضروری است، اما در مناطقی که گرمی یا خشکی غلبه دارد، باید این ویژگی‌ها را تعدیل کرد و رطوبت بدن را افزایش داد. به گفته وی، با تشخیص علائم مزاجی نوجوان، می‌توان با اصلاح تغذیه و سبک زندگی، مسیر رشد سالم‌تری را برای او فراهم کرد.
دکتر مجید اسدزاده، متخصص طب ایرانی با اشاره به اهمیت رویکرد جامع در حفظ سلامت بیان کرد که تغییرات مزاجی تنها به معنای گرمی یا سردی بدن نیست. وی توضیح داد که حتی در پزشکی مدرن، مفاهیمی همچون اصلاح سبک زندگی که پیش‌تر جایگاهی در کتاب‌های پزشکی نداشت، امروز به‌عنوان نخستین و مؤثرترین روش درمان بسیاری از بیماری‌های مزمن مطرح است. به گفته او، اصلاح سبک زندگی نه‌تنها روند درمان را بهبود می‌بخشد، بلکه از بروز بیماری نیز جلوگیری می‌کند.
این متخصص طب ایرانی افزود که طب ایرانی بیش از هزار سال پیش به‌طور دقیق و تخصصی این موضوع را تبیین کرده و دو ابزار مهم برای حفظ سلامت ارائه داده است: 6 اصل ضروری یا همان سِتّه ضروریه و مفهوم مزاج‌ها. به باور وی، در دوران بلوغ که بدن به سمت گرمی میل می‌کند، در صورتی‌که طبیعت فرد گرم باشد و این گرمی تشدید شود، بلوغ زودرس رخ می‌دهد و ممکن است رشد قدی، وضعیت اخلاقی و نظم فکری نوجوان را مختل کرده و حتی افت تحصیلی به دنبال داشته باشد. در مقابل، در افرادی که بلوغ‌شان به تأخیر افتاده، ممکن است سردی و رطوبت بدنی عامل باشد.
اسدزاده توضیح داد: مزاج‌های گرم ذاتاً مستعد بلوغ زودرس هستند و این اثر در محیط‌های گرم تشدید می‌شود، به‌ویژه اگر تغذیه گرم، رنگ‌های تند و پرانرژی در محیط زندگی، یا خواب نامنظم نیز به آن افزوده شود. از سوی دیگر، افرادی که طبیعتشان سرد است، اگر فعالیت بدنی کافی نداشته باشند، روند بلوغ‌شان کند خواهد شد.
وی تأکید کرد که حتی نوع ورزش در سنین بلوغ باید متناسب با مزاج انتخاب شود. ورزش‌های بسیار پرانرژی ممکن است برای مزاج گرم، شدت تغییرات را افزایش دهد، در حالی که ورزش ناکافی در مزاج سرد، روند رشد را کند می‌کند. طب ایرانی با نگاهی جامع، در این مقطع حساس مانند راهنمایی عمل می‌کند که نوجوان را از مسیرهای منفی و سراشیبی دور کرده و به سوی مسیر تعالی هدایت می‌کند.
این متخصص طب ایرانی یادآور شد که بلوغ زودرس تنها چالش این سنین نیست و گاهی نیز بلوغ دیرتر از حد معمول اتفاق می‌افتد. به گفته وی، این موضوع نیز باید مورد توجه و بررسی قرار گیرد، زیرا می‌تواند نگرانی‌های خاص خود را به‌همراه داشته باشد.
دکتر مجید اسدزاده، متخصص طب ایرانی با اشاره به پیامدهای بلوغ دیررس توضیح داد: اگر دختر یا پسری چند سال دیرتر از همسالان خود به بلوغ برسد، این امر می‌تواند تبعات روانی و اجتماعی قابل‌توجهی به همراه داشته باشد. به گفته وی، تفاوت در موضوع گفت‌وگوها، نوع روابط، میزان انرژی، عادات خواب و سبک زندگی موجب می‌شود نوجوان احساس غربت کرده و به مرور گمان کند دچار مشکلی جدی است؛ این روند می‌تواند به او ضربه روحی وارد کند.
روند تاریخی تغییر سن بلوغ
وی افزود که سن بلوغ یک بازه طبیعی دارد و نباید آن را به یک عدد ثابت محدود کرد. در طول تاریخ، سن بلوغ تغییر کرده است؛ به‌گونه‌ای که در اروپا، حدود 200سال پیش، دختران در 16سالگی به بلوغ می‌رسیدند، 100سال پیش این عدد به 13سالگی کاهش یافت و امروز به 11سالگی رسیده است. این روند با صنعتی و ماشینی شدن جهان ارتباط دارد، هرچند دلایل دقیق آن متنوع است.
معیارهای تقریبی سن بلوغ
اسدزاده خاطرنشان کرد که به طور تقریبی، برای پسران سن 14سالگی و برای دختران سنین پایین‌تر در نظر گرفته می‌شود، اما چند ماه اختلاف یا حتی یک سال زودتر یا دیرتر، طبیعی است و به عوامل ژنتیکی و شرایط زندگی بستگی دارد.
نقش مزاج در زمان‌بندی بلوغ
به گفته این متخصص، نخستین گام در مدیریت بلوغ، شناخت مزاج فرد است. اگر نوجوان مزاج گرمی داشته باشد، باید از مصرف بیش از حد گرمی‌ها پرهیز شود تا هورمون‌ها بیش از حد فعال نشوند و روند طبیعی رشد روانی، اجتماعی و معنوی بر هم نخورد. وی توضیح داد که وقتی بلوغ جسمی، هورمونی، روانی، اجتماعی و معنوی به طور هم‌زمان و هماهنگ پیش برود، تعادلی زیبا شکل می‌گیرد؛ اما اگر یک بُعد، مانند هورمونی، با تغذیه گرم بیش از حد جلو بیفتد، دیگر ابعاد فرصت رشد متناسب را نخواهند داشت و این می‌تواند نوجوان را به مسیر انحرافی بکشاند.
ظرافت تعادل در بلوغ
اسدزاده تأکید کرد که رعایت تعادل در تحریکات جسمی و روحی، ظرافت خاصی دارد. اگر نوجوان به لحاظ معنوی و روانی آماده نباشد، اما بلوغ جسمی او زودتر رخ دهد، ممکن است با تحریکات و چالش‌هایی روبه‌رو شود که توان کنترل آن را ندارد.
وی افزود: این اصل در مورد مزاج سرد نیز صادق است؛ در صورتی که بدن نوجوان سردی بیش از حد داشته باشد و تغذیه او اصلاح نشود، ممکن است روند بلوغ بیش از حد به تأخیر بیفتد.
دکتر مجید اسدزاده، متخصص طب ایرانی با اشاره به پیامدهای تغذیه نامتناسب در نوجوانان توضیح داد: در افراد با مزاج سرد، مصرف مداوم غذاهای سرد می‌تواند توان هورمونی را تضعیف کند. این ضعف موجب می‌شود تغییرات اجتماعی و تجربی نوجوان با رشد هورمونی او هم‌زمان نباشد.
پیامدهای جسمی و روحی مزاج سرد
وی افزود که این عدم تناسب می‌تواند به مشکلات جسمی مانند کیست، فیبروم، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و نازایی منجر شود. از نظر روحی و اجتماعی نیز ممکن است افسردگی، کاهش انرژی و عدم بهره‌برداری کامل از استعدادها رخ دهد، زیرا گرمی و تحرک لازم در بدن شکل نمی‌گیرد. این وضعیت حتی می‌تواند افت تحصیلی ایجاد کند.
ضرورت تعادل
اسدزاده با استناد به فرمایش حضرت علی(ع) که «خیر الامور اوسطها» یادآور شد که تعادل، اصل اساسی در تمام مکاتب پزشکی مانند طب ایرانی، هندی و چینی بوده است. امروزه نیز پزشکی نوین به همین نتیجه رسیده و اصلاح سبک زندگی را به‌عنوان راهکار اصلی در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها معرفی می‌کند.
راهکارهای طب ایرانی برای عبور از بحران بلوغ
این متخصص طب ایرانی گفت که با توجه به مزاج فرد، می‌توان توصیه‌های متفاوتی ارائه داد. برای مزاج گرم، کاهش مصرف گرمی‌ها و برای مزاج سرد، افزایش متعادل مواد گرم پیشنهاد می‌شود. او تأکید کرد که توجه به 6اصل ضروری سلامت و هماهنگی آن با دیگر روش‌ها، کلید عبور سالم از بحران بلوغ است.
نقش تغذیه و پرهیزها در مدیریت بلوغ
وی توضیح داد: برخی مواد غذایی مانند فست‌فودها، گوشت‌های فرآوری‌ذشده و مواد نگهدارنده، می‌توانند موجب بلوغ زودرس شوند. در مزاج سرد، استفاده محدود و هدفمند از ادویه می‌تواند مفید باشد، اما این نوع مواد صنعتی به دلیل عوارض متعدد توصیه نمی‌شوند.
استفاده از دارو؛ آخرین راهکار
اسدزاده بیان کرد که در موارد خاص، داروهای گیاهی یا حتی داروهای شیمیایی تخصصی می‌توانند روند بلوغ را جلو یا عقب ببرند، اما این مداخلات باید آخرین انتخاب و صرفاً با نظر متخصص باشد. او هشدار داد که والدین نباید برای دریافت این داروها به پزشک فشار بیاورند، بلکه باید تصمیم‌گیری را به نظر تخصصی او بسپارند. به گفته وی، طب ایرانی می‌تواند در کنار درمان اصلی، با ارائه راهکارها و کاهش عوارض دارویی، روند بهبود را حمایت کند.
|
