هگمتانه، گروه همه دانا: شهید آیت‌الله حیدری برای مردم نهاوند و ملت ایران نامی آشنا است، اما شاید نسل جوان به‌خصوص نسل سوم و چهارم انقلاب با ابعاد شخصیتی و ویژگی‌های وی آشنا نباشند.
شهید حیدری بزرگمردی از دیار پر ماجرا و حادثه خیز نهاوند است که عمر پربار و پربرکت خود را صرف مبارزه با رژیم ستم شاهی کرد و در دشوارترین شرایط، رهبری و هدایت مردم این شهرستان را برعهد گرفت اما پس از عمری مجاهده در شامگاه هفتم تیرماه 1360 شمسی به همراه شهید آیت‌ا... دکتر بهشتی و 72 یار صدیق امام در انفجار ساختمان مرکزی حزب جمهوری اسلامی به شهادت رسید.
در طول تاریخ نهاوند همواره شاهد حضور بزرگان و عالمانی بوده ایم که علاوه بر برجستگی و شاخص بودن در عرصه علمی و حوزه مذهبی و اندیشه اسلامی، درصحنه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی و سیاسی نیز جایگاهی ویژه و تأثیر گذار داشته و اسطوره فرهنگی و تاریخی نهاوند محسوب می‌شوند.
قطعا یکی از بزرگان و چهره‌های ماندگار دیار کهن و تاریخی نهاوند که همچون ستاره درخشان آسمان نهاوند از وجود انوار و برکات آن بهره مند است، شهید آیت‌ا... محمد علی حیدری تنها شهید حادثه هفت تیر استان همدان و اولین نماینده مردم نهاوند در مجلس شورای اسلامی و اولین امام جمعه شهر نهاوند پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.
شهید حیدری مجتهد و عارف و بزرگ مردی از دیار پر افتخار و سراسر پر ماجرا و حادثه نهاوند است که عمر پربار و پر برکت خود را صرف مبارزه با رژیم ستم شاهی نمود و در دشوارترین شرایط رهبری و هدایت مردم شهرستان نهاوند را برعهد گرفت و در این هدف مهم و مقدس لحظه‌های از پای ننشست.
محمد علی در سال یک هزار و سیصد و پانزده شمسی در شهر خون و قیام قم در خانواده عالم و مبارز مرحوم آیت‌ا... حاج شیخ محمدولی حیدری به دنیا آمد. وی در دوران کودکی قرآن کریم را نزد پدر آموخت و پس ازگذراندن مقطع ابتدایی در سن 12 سالگی وارد حوزه علمیه قم شد.
وی با گذراندن دروس مقدماتی سطح فقه و اصول نزد آیت‌ا... منتظری،آیت‌ا... مشکینی وآیت‌ا... سلطانی، سپس به دروس خارج فقه و اصول پرداخت که قسمتی از آن را نزد آیت‌ا... العظمی بروجردی و بخشی را از محضر آیت‌ا... حاج سیدمحمد محقق داماد و قسمت اعظم آن را نزد حضرت امام خمینی(ره)فراگرفت، به اتفاق شهید حاج آقا مصطفی خمینی نیز در درس شرح منظومه آیت‌ا... شیخ محمدفکور یزدی حاضر می‌شود.

  شهید حیدری به روایت مقام معظم رهبری
کتاب یاران امام به روایت اسناد ساواک- شهید حیدری - اسناد وزارت اطلاعات و امنیت، مصاحبه با شخصیتها، بیانیه و اعلامیه ها، و دیگر اسناد، مدارک و دست نوشته‌ها می‌باشد که با نام " یاران امام به روایت اسناد ساواک- شهید حیدری - کتاب سی ام" توسط بخش پژوهش و معارف وزارت اطلاعات تهیه و منتشر گردید، پس از چاپ کتاب، یک نسخه از آن تقدیم یار و هم رزم مقام معظم رهبری حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای گردید؛ ایشان پس از مطالعه مطالبی در صفحه اول آن مرقوم فرمودند:
"رحمت خدا بر شهید عزیز جناب آقای حیدری نهاوندی باد. با آن مرحوم از دوران تحصیل در قم دوست بودیم و از نزدیک شاهد برخی از فعالیتهای مبارزاتی ایشان در سال چهل و دو بودم. ایشان همچنین از شاگردان خوشفکر و با استعداد در درس فقه و اصول امام و درس فلسفه علامه طباطبائی بودند.رحمه اله رحمه واسعه و حشره مع اولیائه". «سید علی خامنه ای»
ضمناً بخشی از فلسفه،اسفار و قسمت عظیمی از کتاب "شفا" را در محضر استاد علامه طباطبائی تلمذ نمود ومدتی را هم در نجف اشرف به تحصیل اشتغال داشت.
درس خارج را از محضر آیت‌ا... حاج شیخ محمد علی اراکی و آیت‌ا... حاج سید محمد محقق داماد بهره می‌برد. همزمان دیپلم کامل متوسطه خود را به صورت متفرقه و آزاد با نمرات عالی اخذ نمود. همچنین جهت آموختن زبان انگلیسی در کلاسهای درس انگلیسی که شهید دکتر بهشتی برپا نموده بود به منظور آشنایی علمای مبارز با علم روز شرکت نموده و زبان انگلیسی را نزد ایشان فرا گرفت و تسلط کامل داشت.
علاقه شدید او به درس وبحث و تحقیق و مطالعه به حدی بود که لحظه‌ای از کتاب و درس و بحث و تفحص غافل نبوده،نبوغ ذاتی و حافظه فوق العاده قوی او به حدی بود که بنا به گفته کسانی که با ایشان هم دوره بوده اند: هرگاه عبارتی را دوبار می‌خواند آن را از حفظ می‌کرد؛ و چون دارای چنین استعدادی بود در زمره شاگردان ممتاز امام خمینی و آیت‌ا... بروجردی قرار گرفت و در این ارتباط از آیت‌ا... بروجردی یک دوره کتاب " وسائل الشیعه" که در آن زمان نایاب و در توان خرید همه طلاب نبود جایزه گرفت.
در سال 1352 به پیشنهاد دکتر بهشتی مقرر شد شهید حیدری جهت هدایت دانشجویان و مسلمانان هامبورگ به مرکز اسلامی هامبورگ آلمان مأموریت یابد(جانشین شهید بهشتی در آن مرکز) که حتی بلیت سفر هم تهیه گردید و پس از تماس شهید حیدری با پدرش در نهاوند، ایشان مخالفت نمود و شهید نیز از رفتن به آلمان منصرف شد! گویی پدر بزرگوارش می‌دانست که چند ماه دیگر به رحمت خدا خواهد رفت و باید شهید حیدری ادامه دهنده راه ایشان در نهاوند باشد.
(لازم به ذکراست چند ماه بعد پدر گرامی ایشان وفات می‌کنند) و شهید حیدری از قم به نهاوند مهاجرت می‌کند.
حجت الاسلام عباسی ساوجی یکی از دوستان شهید می‌گفت: ما انتظار مرجعیت از شهید حیدری داشتیم.
شهرت شهید حیدری در حوزه علمیه زبانزد همه فضلا بود، در هر بحثی که وارد می‌شد آنچنان مسلّط بود که هیچ نقطه ابهامی باقی نمی‌گذارد. ایشان در دوران تجرد، تحصیلات خود را از سال 1327 تا سال 1338 در حجره شماره 98 مدرسه فیضیه مرکز نشر و دانش در میان فقر مالی گذرانید.
آیت‌ا... گرامی هم مباحث و دوست صمیمی شهید حیدری می‌فرماید:{" ما دوازده سال کتابها و دروس زیادی را با هم مباحثه کردیم،ایشان در دقت و ساده زیستی کم نظیر بود و معلومات بالائی نسبت به فلسفه غرب و شرق داشت. بعد از دوازده سال، حضرت امام(ره) یکسری از کارهای (علمی) خود را به ما محول می‌کرد، شهید حیدری قبل از من هم با آیت‌ا... جوادی آملی و حجت الاسلام سید محمد خامنه‌ای هم بحث بودند. شهید حیدری کتاب شفا را هم نزد علامه طباطبائی می‌خواند و در در‌س‌های تفسیر قرآن او (تفسیر المیزان) شرکت کرد."}
گذشته از اطلاعات عمیق ایشان از علوم و معارف اسلامی، در زمینه مسائل جدید و مکاتب روز نیز ید طولائی داشت. در درس و بحث حوزه به تحصیل علوم جدید نیز پرداخت.
شهید حیدری به تدریس نیز اشتغال داشت و بسیاری از فضلا و طلاب در محضر ایشان درس خوانده و کمال استفاده را نمودند.
کلاس درس معارف اسلامی در منزلش به صورت هفتگی دایر و طلاب و فضلای نهاوندی در این بحثها شرکت میکردند،مباحثی چون جهاد، امر به معروف و نهی از منکر،بردگی و... همچنین مکاسب و کفایه را به آنان تدریس می‌نمود.
او به حق معلمی بود مهذب،محققی بود وارسته، عالمی بود با عمل و ثمری بود از برکات حوزه علمیه و فرزندی بود شایسته برای پدر.
شهید حیدری در سن سی سالگی به درجه اجتهاد می‌رسد.شهیدآیت‌ا... حیدری در سال چهل و نه شمسی اجازه اخذ وجوهات را از سوی حضرت امام خمینی (ره) دریافت و نمایندگی امام به ایشان واگذار میشود:ضمنا ایشان از حضرت آیت‌ا... گلپایگانی و آیت‌ا... خوانساری اجازه اخذ وجوهات را نیز داشتند.

  اولین نماز جمعه نهاوند به امامت شهید حیدری
امام خمینی (ره) در مرداد سال پنجاه و هشت، شهید حیدری را به عنوان امام جمعه نهاوند انتخاب کردند و اولین نمازجمعه با حضور ده‌ها هزار نفری و پرشور مردم در روز قدس همان سال به امامت این شهید در نهاوند اقامه شد.
با تحکیم پایه‌های انقلاب اسلامی و برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی درتاریخ 24 اسفند سال 1358،شهید حیدری با رأی قاطع مردم به عنوان اولین نماینده مردم نهاوند به مجلس شورای اسلامی راه یافت و در کمیسیون قضایی مجلس مشغول به کار و منشأ اثر بسیاری شد.
سرانجام شهید محمد علی حیدری پس از عمری مجاهده در شامگاه 7 تیر ماه سال یک هزار و سیصد و شصت شمسی به همراه سیدالشهدا انقلاب شهید مظلوم آیت‌ا... دکتر بهشتی و هفتاد و دو یار صدیق امام در انفجار ساختمان مرکزی حزب جمهوری اسلامی توسط منافقین کوردل به شهادت رسیدند.
هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق
ثبت است بر جریده عالم دوام ما
(حافظ)
پیکر پاک و مطهر شهید آیت‌ا... حیدری پس از تشییع در تهران بنا به فرمان امام خمینی به نهاوند انتقال داده شد و بعد از تشییع باشکوه و بی نظیر مردم انقلابی در جوار مرقد پدر بزرگوارش در حسینیه شهید حیدری( قبل از انقلاب این حسینیه به نام "حسینیه جوانان" نام داشت که مرکز مبارزات و فرماندهی شهید حیدری بود) به خاک سپرده شد.