هگمتانه، گروه ورزش: بازی‌های بومی محلی به عنوان گنجینه‌ای از هویت و فرهنگ تاریخ ورزش دیار هگمتانه است که به رغم کم رنگ شدن فعالیت در این ورزش ها، استان همدان امسال با تدوین برنامه‌ای جامع درصدد ترویج و گسترش آن در روستاها و عشایر است.
بازی‌های بومی محلی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی در زمینه ورزش هستند که علاوه بر جنبه‌های نشاط و شادابی، پیوستگی عمیقی با شیوه زندگی و معیشت مردم در دوره‌های گذشته داشته و از مهم‌ترین اجزای فرهنگ هر شهر محسوب می‌شوند.
بازی‌های سنتی قدیمی از جمله هفت سنگ، طناب کشی، عمو زنجیرباف، قایم موشک، گرگم به هوا، کی بود کی بود، لی لی، شیر و آهوها، وسطی و... ریشه در سنت‌های دیرینه مردم ایران زمین دارد که متأسفانه امروزه دلایلی چون استفاده از وسایل ارتباط جمعی، بازی‌های رایانه‌ای و ورزش‌های جدید امکان پرداختن به بازی‌های محلی را به حداقل ممکن کاهش داده و به دست فراموشی سپرده است.
آبجی گل بهار، آقا سلام، اتل ماقویش، الک زنبه، اینچیله بادام قاجده بیردام، بازی قلاغه، ترکه‌بازی، تنوره تنوره، درنه، دستمال گوتورده، دوز، زو، شاتی‌شوتی، صید و حصار، قاپ‌بازی، قِدبازی، کمربازی، کوف‌بازی، گوشله (کوزه)، گوی‌بازی، لنگه، مورچه‌داره و یک قل دوقل جزو بازی‌های بومی محلی رایج در همدان به شمار می‌رود که در گذشته در نقاط مختلف این استان مرسوم بوده است.
در این بین بازی اتلما قویش و قدبازی در همدان و درنه و زو در روستاهای اطراف نهاوند بسیار مورد توجه اهالی بوده است.
از گذشته‌های دور انسان‌ها از ساده‌ترین مواد موجود در طبیعت همچون خاک، سنگ، استخوان، چوب و بعدها از فلزات وسایلی برای بازی ساخته‌اند. یکی از این بازی‌های شیرین و مفرح منطقه کبودراهنگ الک دولک است که تاکنون نیز از استقبال بسیار خوبی نزد مردمان این شهرستان به ویژه در روستاها برخوردار است.
پیشکسوتان ورزش‌های بومی محلی معتقدند: ورزش‌های بومی و محلی با گذشت زمان و به ‌دلیل توجه کم و حمایت نشدن از این رشته‌های اصیل و پرپیشینه رنگ باخته و هم اکنون در حال به فراموشی سپرده شدن است.
شماری از آنان در گفت و گو باخبرنگار هگمتانه افزودند: در گذشته مردم با وسایلی از قبیل چوب، سنگ، طناب، پارچه و غیره که در طبیعت هم به سادگی یافت می‌شود به بازی پرداخته و اوقات فراغت خود را به شادی و نشاط سپری می‌کردند و به نسبت مردمان امروز از نشاط روحی و روانی بسیار بیشتری برخوردار بودند.
به گفته آنان، ورزش‌ها و بازی‌های بومی و محلی بیشتر به صورت گروهی برگزار می‌شود که ارتباط‌ و صمیمت‌ بین افراد را بیشتر می‌کند ولی اکنون این بازی‌ها کمرنگ شده و به جای آن فناوری و وسایل الکترونیکی بیشتر شده و فعالیت‌های بدنی جای خود را به فعالیت‌های ذهنی و شادی‌های جمعی نیز به شادی‌های فردی تبدل شده است.
بسیاری از دست اندرکاران بازی‌های بومی محلی نیز به این نکته اشاره می‌کنند که خاطره بازی‌های دسته‌جمعی برای نسل امروز کودک و نوجوان ما چندان که باید و شاید شناخته شده نیست و آنها ترجیح می‌دهند خود را با انبوه وسایل الکتریکی و اسباب بازی‌های کوچک و بزرگی که در مغازه‌های امروزی به فروش می‌رسد، سرگرم کنند.
هم اکنون بیشتر رشته‌های بومی و محلی شناسایی شده در استان همدان دارای قدمت و پیشینه تاریخی است که پنج سنگ، پنجعلی پنجعلی، پول توتان، پر یا پوت، پا به پا، بیلدرم بیل، بگو کی بود، باجی باجی جان، انداختن سکه در قیف، الک دولک زمه، الک اسد خان، ات مته توته مته، آه زرینه، آقا داد ملا داد، آسیاب به چرخ، آسه برو آسه بیا...، آسمان چه رنگه، آردا مادزول وغیره از جمله و بازی‌های بومی و محلی استان همدان است که در حال حاضر برخی از آنها در گوشه و کنار این استان رواج دارد.
برخی از فعالان بازی‌های بومی محلی در دهه 50 نیز براین باورند که به این رشته‌های بومی و محلی آن گونه که باید توجه نمی‌شود و گسترش ورزش‌های جدید با هیجانات زیاد مانند فوتبال موجب کمرنگ شدن رشته‌های بومی شده است. به گفته آنان، از سوی دیگر متولیان امر بیشتر از رشته‌های نشان‌آور و قهرمان پرور حمایت می‌کنند و حامی مالی و بخش خصوصی نیز کمتر راغب می‌شوند تا بر روی ورزش‌های بومی و محلی سرمایه‌گذاری کنند.
یک کارشناس امور فرهنگی در این باره می‌گوید: ساماندهی بازی‌های بومی محلی بسیار ضروری است و همانطور که با برنامه‌ریزی در راستای توسعه ورزش‌های باستانی، شاهد فعالیت چشمگیر این ورزش سنتی ایرانیان در جهان هستیم، باید در بازی‌های بومی محلی نیز این هدف دنبال شود.
'محمد رضایی' با تأکید براینکه احیای دوباره ورزش سنتی و بومی باعث گرایش قشر جوان نسبت به جذابیت‌های این بازی‌ها می‌شود، افزود: ورزش‌های محلی باید از سوی متولیان امر در بین نسل جوان ترویج یابد تا آنها با بهره مندی از طبیعت بتوانند ضمن پرداختن به ورزش، شور و نشاط پایدار در اوقات فراغت خود در کنار خانواده داشته باشند.

 دال پلان ورزش محبوب روستاییان
هم اکنون 30 بازی بومی محلی در استان همدان مطرح است که روستاییان و عشایر در طول هفته به این بازی‌ها می‌پردازند.
بازی‌های طناب کشی و دال پلان به عنوان رشته‌های پایلوت امسال مورد توجه هیأت روستایی و عشایری قرار دارد، ضمن اینکه 'دال پلان' یکی از بازی‌های رایج بومی محلی است که هم اکنون جزو فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده و مورد توجه علاقه مندان به بازی‌های بومی محلی نیز هست.
'دال پلان' یکی از بازی‌های محلی منطقه است که به قدرت بدنی بالا خصوصا قدرت بازو و دقت نیاز دارد، ادامه داد: در این بازی شرکت کنندگان که بیشتر مردان هستند، در قالب دو تیم در مقابل هم قرار می‌گیرند.
در دو طرف سه سنگ عمود به فاصله 10تا 15 متر قرار گرفته و یکی از دو تیم به قید قرعه بازی را آغاز می‌کند.
نفرات تیم‌ها به ترتیب باید هر کدام یک سنگ به سمت سنگ‌های چیده شده تیم مقابل پرتاب کنند، اگر بازیکن توانست با پرتاب سنگ یکی از سنگ‌های چیده شده حریف را بزند می‌تواند به عنوان جایزه سنگ دیگری را پرتاب کند.
اگر تیم پرتاب کننده بتواند هر سه سنگ را بزند سه امتیاز گرفته و سنگ‌ها دوباره چیده می‌شوند و بازی دوباره شروع می‌شود.
در همدان نیز همانند سایر نقاط کشور ورزش‌های سنتی و بازی‌های بومی و محلی جالب توجهی وجود دارند که در گذشته یکی از مهمترین سرگرمی‌ها برای نوجوانان و جوانان و حتی افراد بزرگسال در ایام اوقات فراغت بود.