|
هگمتانه، گروه گفت‌وگو: نظرهای متفاوتی در مورد بنای میراثی آرامگاه استر و مردخای در همدان وجود دارد که می‌طلبد نگاه کارشناسانه نسبت به این موضوع باشد.
به گزارش هگمتانه، این روزها با اوج گرفتن حملات وحشیانه صهیونیست‌ها در غزه و کشتار مسلمانان بی‌گناه، بار دیگر موضوع آرامگاه استر و مردخای در میان مردم همدان و به ویژه قشر دانشگاهیان مطرح شده است.
درواقع در میان قشرهای مختلف شهر همدان موضوعاتی در مورد این بنای تاریخی عنوان می‌شود به نحوی که برخی مخالف وجود مقبره استر و مردخای هستند به دلیل اینکه نماد مقدس یهودیان عنوان می‌شود و معتقدند که مقبره استر و مردخای با قتل‌عام 75 هزار ایرانی نباید زیارت‌گاه باشد و برخی هم معتقدند که چون جزو میراث فرهنگی و تمدن ایرانی است باید این بنا حفظ شود.
در این میان موضوعاتی هم مطرح می‌شود که این فضا را به موزه جنایات صهیونیست تبدیل کرد تا حضور گردشگران را داشته باشد و جنایات صهیونیست‌ها در این مکان برای آنها تبیین شود.
تمام بناهای تاریخی دارای ارزش تاریخی، فرهنگی و هویتی هستند
یک تاریخ‌شناس در همدان نیز در گفت‌وگو با هگمتانه با بیان اینکه نه تنها بنای استر ومردخای بلکه تمام بناهای تاریخی دارای ارزش تاریخی، فرهنگی و هویتی هستند و باید حفظ شوند اظهار کرد: مکان رویدادها و زمان رویدادها ارزشمندند و وظیفه همگانی حراست و حفاظت از آنهاست.
یعقوب محمدی‌فر بیان کرد: برخی از مکان‌ها و زمان‌ها ممکن است اتفاقات خوشایندی را برای ما به تصویر نکشند، اما آنها بخشی از هویت جمعی یک جامعه‌اند، مثلا در جایی به نام چالدران در دوره شاه اسماعیل صفوی شکست خوردیم، با اینکه اتفاق خوشایندی را در آنجا شاهد نبودیم اما این حادثه تاریخی را حفظ کرده‌ایم چرا که بخشی از تاریخ ماست و صدها نمونه دیگر.
وی با بیان اینکه تاریخ مسیر خود را طی می‌کند و نکات تلخ و شیرین دارد فی‌المثل به همان میزان که پیروزی‌های نادر(شاه) برای ما آفتخارآمیز است به همان میزان برای هندی‌ها دردآور است گفت: امروز ما از فردی به نام چنگیزخان به خوبی یاد نمی‌کنیم و قومش را غیر متمدن می‌دانیم آیا چنگیز در کشور خود مغولستان، یک قهرمان نیست؟
این محقق با اشاره به اینکه ما به آثاری همچون آرامگاه استر و مردخای از دید تاریخ می‌نگریم عنوان کرد: تاریخ و زمان را باید در ظرف زمانی و مکانی خود قضاوت و ارزیابی نمود.
وی با بیان اینکه در مکان رویدادها یک رویداد اتفاق افتاده است افزود: مکان رویداد می‌تواند محل یک واقعه و جنگ یا بنای یادمانی و آرامگاهی باشد و از آنجا که تاریخ و هویتی را مشخص می‌کند، دارای ارزش است.
آرامگاه استر و مردخای بنای معماری دوره اسلامی سلجوقی همدان است
محمدی‌فر با اشاره به اینکه بنای آرامگاه استر و مردخای به دوره سلجوقی و تقریبا یک هزار سال پیش برمی‌گردد گفت: این بنا یک بنای معماری دوره اسلامی سلجوقی همدان است.
وی با اشاره به اینکه جز بنای استر و مردخای در استان همدان در دیگر نقاط ایران، تعداد زیادی از آرامگاه‌های مربوط به پیامبران و بزرگان قوم یهود نظیر قیدار نبی، دانیال نبی در شوش و حیقوق نبی و... بنا شده است که همواره مورد احترام مسلمانان بوده‌اند.
این باستان‌شناس خاطرنشان کرد: بناهای یادمانی در یک گستره عظیم شامل زیارت‌گاه‌ها، قدم‌گاه‌ها، آرامگاه‌ها و... در گستره این کشور پراکنده‌اند که با هجوم، تخریب و... هیچ مشکلی حل نشده و تغییر نیافته و صرفا به وجهه فرهنگی کشور آسیب می‌رسد.
وی با اشاره به اینکه اگر به گذشته همدان برگردیم، این شهر، یک شهر تجاری بوده و در شهرهایی که آزمونه و پایگاه تجاری هستند، افراد مختلفی وارد می‌شوند گفت: به جهت موقعیت خاص شهر همدان، این شهر همواره پذیرای تازه واردان و اعزام کننده مهاجرانی به دیگر نقاط بوده است.
محمدی فر با بیان اینکه همدان پایتخت تاریخ و تمدن ایران نامگذاری شده است، علاوه بر جنبه فرهنگی و تاریخی از زمان‌های دور تا دوران معاصر بارانداز نواحی غرب ایران و دروازه بین‌النهرین بوده است گفت: در طول زمان بسیاری از افراد به دلیل موضوعات اقتصادی به چنین مکان‌هایی می‌آمدند، چه اینکه اقتصاد و جمعیت رابطه معناداری با هم دارند.
وی با اشاره به اینکه اتفاقات تاریخی در دوره هخامنشی باعث شده تعدادی از قوم یهود در ایران و همدان سکنی گزینند که در منابع تاریخی دوران مختلف به تنوع جمعیت در این شهر اشاره شده است تصریح کرد: ممکن است دیدگاه یک محقق تاریخ نسبت به این مسائل با دید یک سیاستمدار متفاوت باشد و مورخ ملزم و پایبند به بیان واقعیت‌ها و حوادث تاریخی است.
این تاریخ‌شناس در همدان با بیان اینکه نگاه یک باستان‌شناس به یک اثر، شیء، رویداد و واقعه تاریخی با سیاست‌مداران متفاوت است عنوان کرد: ممکن است سیاست‌مدارانی تغییر موضع‌های مختلفی را در طول تاریخ نسبت به آثار تاریخی داشته باشند اما تاریخ‌شناسان این دیدگاه را ندارند.
وی با اشاره به اینکه محقق تاریخ به عنوان واقعیت به آثار موجود نگاه می‌کند گفت: اینکه در مقابل بناهایی مثل استر و مردخای چه عکس‌العملی داشته باشیم، درواقع گاهی هیجاناتی باعث می‌شود که موضوع نفی بنای هزار ساله‌ای را مطرح کنیم درصورتی که این آثار بخشی از تاریخ همدان هستند.
محمدی‌فر خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم نگاه تاریخی به این بناها داشته باشیم باید آنها را حفظ کنیم چه اینکه این بنا و بناهای مشابه بخشی از تاریخ و شیوه معماری این سرزمین است.
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه از یک بعد نیز گفته می‌شود استر و مردخای وجود خارجی ندارند و افسانه هستند و موضوعاتی از این باب مطرح می‌شود، نظر شما در این خصوص چیست؟ گفت: مورخین به مدارک تاریخی استناد می‌کنند و صحبت‌هایی دارند و ما نیز از دید باستان‌شناسی اگر بخواهیم صحت و سقم موضوعی را بررسی کنیم، حتما کاوش می‌‌کنیم تا داده‌هایی داشته باشیم.
این باستان‌شناس همدانی با اشاره به اینکه باستان‌شناسی یک علم جدیدی است با حداکثر سابقه 250 سال که امروز واقعیت‌هایی از تاریخ پنهان را آشکار می‌کند بیان کرد: در متون تاریخی به طور مثال وقتی تاریخ مغول و نیز تاریخ هلاکو را در قلعه الموت میخوانیم، سراسر پیروزی و موفقیت است اما طبق مدارک باستان‌شناسی می‌بینیم که تعداد زیادی مغول کشته و اسکلت‌های زیادی در قلعه وجود دارد.
وی با تأکید به اینکه باستان‌شناسان برای اینکه اظهار نظر قطعی داشته باشند، از نظر علم باستان‌شناسی باید بررسی و کاوش باشد و مدارک جمع‌آوری شود و طبق آن نتیجه‌گیری صورت گیرد افزود: متون تاریخی هم وجود دارد و نمیتوان منکر آن شد و از یک سو نمیتوان گفت که همه آنها نادرست است و یا از سوی دیگر همه آنها واقعیت دارد و به هر حال تاریخ را فرد پیروز توانسته است بنویسد وخیلی جاها هم به میل خود نوشته است.
محمدی‌فر با اشاره به اینکه اغلب تاریخ‌نگاری‌ها در ایران و برخلاف تاریخ کشورهایی نظیر روم و یونان، حکومتی است افزود: در شرق و غرب تفاوت تاریخ‌نگاری وجود دارد و متأسفانه بسیاری از منابع تاریخی ما نیز از بین رفته است.
وی با اشاره به اینکه چون همدان مسیرعبور قوم‌های متعدد بوده و دچار حملات متعددی در طول تاریخ شده است، به همین دلیل بسیاری از کتاب تاریخی ارزشمند خود را از دست داده‌ایم گفت: در حال حاضر کتاب‌های ارزشمند زیادی نداریم که زوایای مختلف یک رویداد و ماجرا را از چندین زاویه بررسی کنیم.
قطعا با نفی واقعیت تاریخی اتفاقی برای یک جریان و موضوع نمی‌افتد
این محقق با اشاره به اینکه قطعا با نفی واقعیت تاریخی اتفاقی برای یک جریان و موضوع نمی‌افتد چرا که وجود دارد گفت: نگاه ما نگاه کلان‌تری نسبت به رویدادهای تاریخی است و اینکه مسائلی مثل مکان تاریخی داشته باشیم که بخواهیم بلیت‌فروشی کنیم هم نیست.
وی بیان کرد: در طول تاریخ مورخان نوشته‌اند که وقتی ساسانیان به قدرت رسیدند آثار اشکانیان را تخریب کردند و وقتی پهلوی هم به قدرت رسید بسیاری از آثار قاجار را از بین برد، بر این اساس واقعیت‌هایی وجود دارد که نمیتوان آنها را از تاریخ بیرون کشید.
با یک اثر تاریخی نمیتوان یک موضوعی را قضاوت کرد
محمدی با تأکید بر اینکه این آثار واقعیت‌های تاریخی هستند و با یک اثر تاریخی هم نمیتوان یک موضوعی را قضاوت کرد گفت: در مورد استر و مردخای یک هیجانی ایجاد شده که چون صهیونیست کشتار راه انداخته و سرزمین‌های فلسطین را گرفته‌اند، پس باید این بنا را نابود کرد در حالی که نمی‌شود آن مبانی قضاوت ما در مورد تاریخ دو هزار سال پیش باشد.
وی با بیان اینکه شهری مثل همدان پایگاه تجاری بوده و به همین خاطر تعداد بناهای غیرمذهبی ادیان دیگر را در این شهر می‌بینیم افزود: این شهر محل زندگی زرتشتیان، مسلمانان، یهودیان و مسیحیان از فرقه‌های مختلف بوده است و به همین دلیل بناهایی متعلق به آنها را دارد.
این تاریخ‌شناس با بیان اینکه دو کلیسا کنار هم در تپه هگمتانه قرار گرفته که متعلق به فرقه‌های مختلف مسیحیت است و اینها همه نشان می‌دهد تعامل در این شهر برقرار بوده و این نبوده که به دنبال آزار یکدیگر باشند گفت: این آثار نشان می‌دهد مردم کنار هم زندگی می‌کردند و حتی تحت حمایت علمای دینی بزرگ زمان خود بودند.
حفظ مقبره استر و مردخای مبنی بر بزرگداشت یک فرد یهودی نیست
یک استاد دانشگاه در حوزه علوم سیاسی نیز در این خصوص اظهار کرد: در مورد مقبره استر و مردخای نظر بر این نیست که بزرگداشت یک فرد یهودی باشد که در ایران قدیم باعث کشت و کشتار ایرانیان شده است بلکه به عنوان یک میراث فرهنگی و جزو تمدن ایرانی مطرح است.
حسن رحیمی روشن بیان کرد: حتی اگر جنبه منفی این موضوع را هم در نظر بگیریم که استر و عموی وی، مردخای باعث کشته شدن هزاران ایرانی در زمان خشایارشاه شدند هم می‌توان عنوان کرد که این مقبره سند زنده‌ای است که بخواهد آن اتفاق ناخوشایند را ثابت کند و از این زاویه تأکید بر ماندن و حفظ مقبره است.
اهمیت حفظ مقبره استر و مردخای از منظر میراث فرهنگی
وی با اشاره به اینکه از بعد حفظ میراث فرهنگی مقبره استر و مردخای اهمیت دارد گفت: سازمان میراث فرهنگی می‌خواهد آنچه را که در این سرزمین بوده است را حفظ کند حال نشان از اتفاقات مثبتی در گذشته باشد یا منفی مساله تفاوت نمی‌کند.
این استاد دانشگاه در حوزه علوم سیاسی بیان کرد: قرار بر این نیست که بگوییم مردم به زیارت شخص یهودی می‌روند و این اثر چرا اصلا باقی مانده است، بلکه در واقع به نام شناسنامه و سند تمدنی ایران به حفظ و نگهداری آن اهمیت می‌دهیم.
وی خاطرنشان کرد: می‌توان از این دید هم نگاه کرد که یهودیان آن زمان مظلوم و اسیر حکومت بابل و (بُخت‌النصر)بودند و حکومت آن زمان ایران که طرفداری از مظلوم را داشت، مردمان بی‌گناهی را از اسارت بخت‌النصر آزاد کرد و پناه داد، درواقع ایران در طول تاریخ همواره یاور مظلوم بوده است و اگر امروز هم یهود مظلوم بود قطعا حمایت ایرانی‌ها را داشت اما اکنون صهیونیست‌ها ظالم‌اند و حمایت ایران همچنان از مظلوم (ملت فلسطین) برقرار است.
تمام شواهد و دلایل گویای ماندن آثار میراثی مقبره استر و مردخای است
رحیمی روشن با تأکید به اینکه با تمام این شواهد و دلایل اصل برماندن آثار میراثی مقبره استر و مردخای است و عقل و منطق و تمام محاسبات نیز بر این صحه می‌گذارد، گفت: در سراسر ایران کلیساهای مختلفی وجود دارد که امروز در دست مسیحیان نیست اما سازمان میراث فرهنگی آنها را حفظ می‌کند و این اقدام درستی است.
وی با بیان اینکه علاوه بر مقبره استر و مردخای چند مقبره منصوب به یهودیان در کشور وجود دارد که می‌توان به مقبره حیقوق نبی در تویسرکان، قیدار نبی در زنجان و دانیال نبی در شوش اشاره داشت افزود: اگر در مورد مقبره استر و مردخای این دیدگاه را داشته باشیم که چون آرامگاه یهودی‌هاست، نباید باشد؛ اینها نیز آثار به جا مانده از یهودی‌هاست و حال باید آنها را هم تخریب کرد؟! که قطعا نباید چنین نظری را داشت.
این استاد دانشگاه در حوزه علوم سیاسی تصریح کرد: مقبره استر و مردخای باید حفظ شود اما نه با دیدگاهی که مقبره یهودی‌ها را حفظ کردیم بلکه به عنوان میراث تمدنی ایرانی حائز اهمیت است و جزو شناسنامه حمایت ایران از مظلوم، شناسنامه و نشان‌دهنده ظلمی که یهود در مقابل ایرانی‌ها داشت و سندی از کشت و کشتاری علیه ایرانیان نیز می‌تواند مطرح باشد.
وی با بیان اینکه در مورد یهود می‌توان از سه زاویه نگاه کرد نخست دین یهود، دوم قوم یهود و سوم صهیونیسم و این سه مفهوم متفاوت از هم هستند گفت: دین یهود به عنوان یکی از ادیان ابراهیمی است و پیامبر آن حضرت موسی (ع) نیز از نظر ما مسلمانان پیامبراولوالعزم به شمار می‌آید و قابل احترام است.
بقعه استر و مردخای نشان‌دهنده شناسنامه‌ای از تاریخ باستان ایران است
رحیمی‌روشن بیان کرد: قرآن و مسلمانان مشکلی با دین یهود به معنی دین حضرت موسی(ع) و پیامبری ایشان که جزو پیامبران پنجگانه اولوالعزم است، ندارند اما قوم یهود و لجاجتی که این قوم داشتند و فسادی که کردند و با حضرت موسی(ع) و جانشین ایشان نیز درست رفتار نکردند، بحث دیگری است و قرآن کریم نیز از این منظر به قوم یهود نگاه کرده و آن را نفی می‌کند.
وی با بیان اینکه قرآن کریم قوم یهود را و نه صرفا دین یهود را نفی می‌کند عنوان کرد: قوم یهود که رفتار درستی با حضرت موسی(ع) نداشتند و با پیامبر اسلام لجاجت کردند و سبب غزوات(جنگ‌های) بنی‌نضیر، بنی قریظه، بنی‌قینقاع و خیبر شدند را خداوند نفی می‌کند.
رحیمی روشن با تأکید به اینکه موضوع دیگر صهیونیسم است که هم با دین یهود و هم با قوم یهود متفاوت است گفت: صهیونیسم نه ارتباط مستقیم به دین یهود به آن معنایی که ذکر شد دارد و نه الزاما با قوم یهود مرتبط است چرا که از قوم یهود هم کسانی هستند که مخالف صهیونیسم و صهیونیست‌ها هستند و یهودیان پاک دین و ارتدکس هم هستند که با صهیونیسم مخالف‌اند.
وی خاطرنشان کرد: موضوع بقعه استر و مردخای را می‌توان از سه موضوع عنوان شده در سطور فوق خارج کرد چرا که یک مکان ایرانی و تمدنی ایرانی به شمار می‌آید و نشان‌دهنده شناسنامه‌ای از تاریخ باستان ایران است که به مباحث قبلی چندان مرتبط نیست.
|
