هگمتانه، گروه همدان‌شناسی: همدان، شهری کهن با پیشینه‌ای درخشان در علم و فرهنگ، در عرصه پزشکی و نیز زادگاه و پرورش‌دهنده چهره‌هایی است که درمان را با تعهد، پژوهش و انسان‌دوستی معنا کرده‌اند و معرفی پزشکانی چون زنده‌یاد دکتر ایراندخت میرهادی، پروفسور توفیق موسیوند، دکتر محمدصادق صبا و دکتر محمدعلی امیرزرگر یادآور نقش بی‌بدیل پزشکانی است که هر یک در مسیر خود، از آموزش و نوآوری علمی تا طبابت مردمی، تأثیری ماندگار بر سلامت و هویت اجتماعی این دیار گذاشته‌اند؛ چهره‌هایی که امروز می‌توانند الگویی الهام‌بخش برای نسل جوان و جامعه پزشکی باشند.
به گزارش هگمتانه؛ پزشکی تنها یک حرفه نیست؛ تعهدی است مادام‌العمر به جان انسان‌ها. پزشکی، نقطه تلاقی علم، اخلاق و مسؤولیت اجتماعی است؛ جایی که دانش دانشگاهی با درد مردم گره می‌خورد و معنا پیدا می‌کند.
در تاریخ هر شهر، پزشکانی حضور داشته‌اند که نه‌فقط به درمان بیماری‌ها پرداخته‌اند، بلکه خود به بخشی از حافظه جمعی مردم بدل شده‌اند؛ انسان‌هایی که نامشان با نجات جان، آرامش خانواده‌ها و امید در سخت‌ترین لحظات زندگی پیوند خورده است.
همدان از جمله شهرهایی است که در حوزه پزشکی و علوم سلامت، همواره چهره‌هایی اثرگذار و الهام‌بخش پرورش داده است؛ پزشکانی که برخی در مرزهای دانش جهانی ایستاده‌اند، برخی در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی به توسعه علم پرداخته‌اند و برخی دیگر، بی‌هیاهو و صمیمی، سال‌ها در کنار مردم زیسته‌اند و پزشکی را با انسان‌دوستی، هنر و اخلاق درآمیخته‌اند. وجه مشترک همه این چهره‌ها، درک عمیق از «مسؤولیت اجتماعی پزشک» بوده است؛ مسؤولیتی که فراتر از نسخه‌نویسی و درمان بالینی تعریف می‌شود.
در روزگاری که تصویر پزشک گاه تنها به یک عنوان شغلی تقلیل یافته و فاصله میان نسل جوان و الگوهای واقعی خدمت رو به افزایش است، بازشناسی پزشکان اثرگذار و معرفی دقیق مسیر علمی و انسانی آنان، ضرورتی فرهنگی و آموزشی محسوب می‌شود. این معرفی‌ها می‌تواند برای دانشجویان پزشکی، پژوهشگران جوان و حتی عموم شهروندان، یادآور این حقیقت باشد که پزشکی، پیش از آنکه مهارت باشد، منش است.
در همین راستا، سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری همدان با تمرکز بر معرفی مفاخر علمی و پزشکی شهر و همچنین روزنامه هگمتانه با نگاه مستندنگارانه و هویتی، تلاش کرده‌اند تا نام و مسیر زندگی پزشکانی را بازخوانی کنند که هر یک به شکلی متفاوت اما ماندگار، در ارتقای سلامت جامعه و اعتبار علمی همدان نقش‌آفرین بوده‌اند. این اقدام، نه صرفاً پاسداشت گذشته، بلکه سرمایه‌گذاری فرهنگی برای آینده‌ای آگاه‌تر است.
پزشکانی که در این حوزه معرفی می‌شوند، نمایندگانی از جامعه پزشکان متعهد و وظیفه شناس هستند که در حرفه خود خوش درخشیده‌اند؛ پژوهشگرانی که علم را در مسیر تحقیق و تولید دانش پیش برده‌اند.
دانشمندی جهانی که با نوآوری و اختراع، مرزهای پزشکی را جابه‌جا کرده و پزشکان مردمی که طبابت را با هنر، شعر، تئاتر و مهر انسانی آمیخته‌اند.
هر یک از این چهره‌ها، روایتی مستقل اما به‌هم‌پیوسته از معنای واقعی پزشکی ارائه می‌دهند؛ روایتی که نشان می‌دهد همدان، تنها شهر تاریخ و تمدن نیست، بلکه شهری است که در دل خود، انسان‌هایی پرورش داده که برای سلامت انسان‌ها، جهانی اندیشیده‌اند.
در ادامه، این پزشکان نام‌آور به‌صورت جداگانه معرفی می‌شوند؛ با تمرکز بر مسیر علمی، دستاوردها و تأثیر اجتماعی آنان، تا تصویری روشن‌تر از جایگاه پزشکی متعهد و اثرگذار در تاریخ معاصر همدان ترسیم شود.
پزشکی که طبابت را با شعر، تئاتر و انسان‌دوستی درآمیخت
زنده‌یاد دکتر ایراندخت میرهادی، از ماندگارترین چهره‌های پزشکی مردمی همدان، نمونه‌ای کم‌نظیر از تلفیق علم، هنر و اخلاق انسانی است. او در سال 1299 در تهران متولد شد و در خانواده‌ای فرهنگی رشد یافت. آموزش زبان، موسیقی و هنر در کنار تحصیلات علمی، از او شخصیتی چندبعدی ساخت که بعدها در همدان به‌عنوان پزشکی دلسوز، هنرمند و شاعر شناخته شد.
میرهادی در دوران جنگ جهانی دوم، تحصیلات پزشکی خود را در آلمان به پایان رساند و پس از بازگشت به ایران، بیش از 40 سال از عمر خود را وقف درمان بیماران همدانی کرد. طبابت برای او نه یک شغل، بلکه رسالتی انسانی بود؛ چنان‌که بسیاری از بیماران کم‌بضاعت را رایگان درمان می‌کرد و نسخه‌هایش را بی‌تکلف، روی کاغذهای ساده می‌نوشت؛ نسخه‌هایی که هنوز در خاطره جمعی مردم همدان زنده‌اند.
در کنار پزشکی، دکتر میرهادی حضوری فعال در عرصه تئاتر، ادبیات و هنر داشت و در نمایش‌های متعدد به ایفای نقش پرداخت. آثار مکتوب او در حوزه شعر و ادبیات کودک و بزرگسال، نشان‌دهنده روح لطیف و نگاه انسانی‌اش به زندگی است. او پزشکی بود که درد جسم را می‌دید، اما روح انسان را نیز فراموش نمی‌کرد.
درگذشت او در سال 1368 پایانی بر زندگی پربرکتش بود، اما نامش همچنان در حافظه تاریخی همدان به‌عنوان نماد «پزشکی مردمی» زنده است؛ الگویی الهام‌بخش برای نسل‌هایی که پزشکی را نه صرفاً علم، بلکه هنر زیستن با مردم می‌دانند.
 از روستای ورکانه همدان تا اختراع نخستین قلب مصنوعی جهان
پروفسور توفیق موسیوند، دانشمند برجسته و مخترع نخستین قلب مصنوعی جهان، یکی از درخشان‌ترین چهره‌های علمی برخاسته از همدان است که نام او در تاریخ پزشکی و مهندسی پزشکی جهان ماندگار شده است.
وی در سال 1315 در روستای ورکانه همدان متولد شد؛ در خانواده‌ای ساده و مذهبی که دامپروری شغل اصلی آن بود؛ مسیر زندگی او، نمونه‌ای کم‌نظیر از پیوند تلاش، ایمان به علم و پشتکار فردی است.
موسیوند تحصیلات ابتدایی و بخشی از دبیرستان را در همدان گذراند و پس از ورود به دانشسرای معلمی، مدتی به تدریس پرداخت. علاقه اولیه او به کشاورزی، باعث ورودش به دانشگاه تهران شد، اما سرنوشت علمی‌اش در کانادا شکل تازه‌ای به خود گرفت؛ جایی که در مسیری کم‌سابقه، از مهندسی مکانیک به پزشکی و سپس فوق‌تخصص جراحی قلب رسید؛ آن هم در سنی که بسیاری پایان مسیر تحصیلی را تجربه می‌کنند.
تلفیق دانش مهندسی و پزشکی، او را به یکی از پیشگامان حوزه اندام‌های مصنوعی بدل کرد. سرپرستی تیم قلب مصنوعی انستیتو قلب کانادا و اختراع قلب مصنوعی انسان، از مهم‌ترین دستاوردهای علمی اوست؛ اختراعی که جان هزاران بیمار را نجات داد و تحولی بنیادین در مراقبت‌های قلبی جهان ایجاد کرد. او مبدع 36 فناوری نوین پزشکی است که 12 مورد آن برای نخستین‌بار در جهان معرفی شده‌اند.
پروفسور موسیوند علاوه بر ده‌ها سمت علمی بین‌المللی، جوایز معتبر جهانی متعددی دریافت کرد و تا پایان عمر، نماد «دانشمند متعهد» باقی ماند؛ انسانی که از زندگی ساده روستایی به قله‌های علم جهانی رسید، بی‌آنکه ریشه‌های انسانی و اخلاقی خود را فراموش کند. او در دی‌ماه 1402 در 87 سالگی درگذشت، اما میراث علمی‌اش همچنان در قلب پزشکی جهان می‌تپد.
پژوهشگر دانشگاهی در مرزهای نوین علم اورولوژی
دکتر محمدعلی امیرزرگر از پزشکان و پژوهشگران فعال حوزه اورولوژی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان است؛ پزشکی که مسیر حرفه‌ای خود را بر پایه پژوهش علمی، آموزش دانشگاهی و تولید دانش بومی در علوم پزشکی بنا نهاده است.
او علاوه بر فعالیت‌های آموزشی و درمانی، نقش مؤثری در ارتقای پژوهش‌های تخصصی اورولوژی در کشور ایفا کرده و به‌عنوان مدیرمسؤول و عضو هیأت تحریریه مجله «تحقیقات در اورولوژی»، در جریان تولید و داوری دانش تخصصی این حوزه قرار دارد.
کارنامه علمی دکتر امیرزرگر شامل انتشار 13 مقاله ژورنالی و یک مقاله کنفرانسی در نشریات علمی معتبر داخلی است. محور اصلی پژوهش‌های او بر موضوعات نوین و کاربردی از جمله کانسر پروستات، بی‌اختیاری ادراری، پیوند کلیه، سلول‌های بنیادی، پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)، چربی اتولوگوس و تکنیک‌های نوین جراحی اورولوژی متمرکز بوده است؛ موضوعاتی که مستقیماً با بهبود کیفیت زندگی بیماران در ارتباط‌اند.
از جمله پژوهش‌های شاخص او می‌توان به بررسی ارزش تشخیصی رنگ‌پذیری P504S در سرطان پروستات، مقایسه روش‌های نوین درمان بی‌اختیاری ادراری استرسی در زنان، مطالعات مرتبط با پیوند کلیه و پژوهش‌هایی در زمینه دارودرمانی سرطان مثانه اشاره کرد. همکاری علمی مستمر او با پژوهشگران مختلف طی بیش از 16 سال، نشان‌دهنده جایگاه تثبیت‌شده‌اش در جامعه علمی کشور است.
دکتر امیرزرگر نمونه‌ای از پزشکان نسل جدید دانشگاهی است که طبابت را تنها در مطب و بیمارستان خلاصه نکرده و با حضور فعال در پژوهش، نقش مؤثری در ارتقای علمی نظام سلامت کشور ایفا کرده است.
طبیبی از دل مردم همدان
دکتر محمدصادق صبا از جمله پزشکان خوش‌نام و اثرگذار استان همدان است که نامش با آموزش، درمان و خدمت صادقانه به مردم این دیار گره خورده است. او در سال 1332 در محله تاریخی پل مراد همدان چشم به جهان گشود و از همان سال‌های نخست زندگی، مسیر علم و خدمت را در پیش گرفت.
تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان تدین و دوران دبیرستان را در مدرسه ابن‌سینا همدان به پایان رساند؛ مدارسی که نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت علمی او داشتند. دکتر صبا در سال 1351 وارد دانشگاه پزشکی مشهد شد و با پشتکار و علاقه‌ای جدی به پزشکی، مسیر تحصیل را ادامه داد تا اینکه در سال 1362 در دوره تخصصی پزشکی در تهران پذیرفته شد.
او پس از پایان دوره تخصص، در سال 1365 به زادگاه خود بازگشت؛ بازگشتی که آغاز فصلی تازه در تاریخ پزشکی همدان بود. دکتر صبا با استخدام در دانشگاه علوم پزشکی همدان، نقش مؤثری در توسعه و تثبیت آموزش پزشکی در استان ایفا کرد و به‌عنوان یکی از پایه‌گذاران رشته پزشکی در این دانشگاه شناخته می‌شود.
در کارنامه علمی او، انتشار 23 مقاله علمی در سطح کشور و 2 مقاله بین‌المللی به چشم می‌خورد؛ آثاری که حاصل سال‌ها تجربه بالینی، پژوهش و دغدغه علمی اوست. همچنین راهنمایی و هدایت 36 پایان‌نامه در مقاطع پزشکی عمومی و تخصصی از دیگر خدمات ماندگار این پزشک فرهیخته در عرصه آموزش به شمار می‌رود.
دکترصبا علاوه بر فعالیت‌های علمی و درمانی، همواره نگاهی انسانی و اجتماعی به حرفه پزشکی داشته است. او از مؤسسان مجمع خیرین سلامت استان همدان است و سال‌ها در مسیر گسترش خدمات درمانی و حمایت از بیماران نیازمند گام برداشته است؛ مسیری که نشان از تعهد عمیق او به سلامت جامعه دارد.
بی‌تردید درمان بسیاری از کودکان همدانی و آرامش خانواده‌های آنان، حاصل تلاش شبانه‌روزی دکتر صبا و شاگردانی است که زیر نظر او آموزش دیده‌اند. نام او نه فقط در حافظه علمی دانشگاه، بلکه در دل مردم همدان به‌عنوان پزشکی متعهد، دلسوز و ماندگار ثبت شده است؛ پزشکی که علم را با انسانیت معنا کرد و خدمت را به میراثی پایدار بدل ساخت.