هگمتانه- گروه گردشگری: فصل‌های پاییز و زمستان اگرچه در نگاه اول روزهای خاموش گردشگری هستند، اما در دل خود فرصتی ارزشمند برای تحول و خلاقیت در مدیریت شهری نهفته‌اند. برنامه‌ریزی هوشمند، استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی و طبیعی، و خلق فضاهای نوآورانه می‌تواند این فصل‌های سرد را به گرم‌ترین زمان‌های جذب گردشگر بدل کند. اکنون، زمان آن رسیده است که شهرهای ما از گردشگری فصلی عبور کرده و به گردشگری پایدار و برنامه‌محور بیندیشند.
به گزارش خبرنگار هگمتانه، در بسیاری از شهرهای ایران، گردشگری عمدتاً در ماه‌های گرم و تعطیلات تابستانی شکوفا می‌شود. با شروع پاییز، برگ‌ها می‌ریزند و خیابان‌ها خلوت‌تر می‌شوند؛ هتل‌ها نیمه‌خالی و پارک‌ها خاموش‌اند. این وضعیت نتیجه نوعی نگاه سنتی به گردشگری است؛ نگاهی که فصل‌های سرد را زمان رکود می‌بیند نه فرصت نوآفرینی.
اما در جهان امروز، مدیریت شهری هوشمند مفهوم گردشگری را فراتر از گرما و تعطیلات می‌داند. شهرهایی در اروپا، ژاپن و حتی کشورهای همسایه ما توانسته‌اند با سرمایه‌گذاری بر زیبایی‌های پاییز و زمستان، گردشگری را به فعالیتی دائمی تبدیل کنند. این موفقیت حاصل برنامه‌ریزی دقیق، زیباسازی محیط و ایجاد تجربه‌های متفاوت برای گردشگران است؛ تجربه‌هایی که نه‌تنها بازدید، بلکه احساس را هدف قرار می‌دهند.
پاییز و زمستان؛ فصل‌هایی از احساس و تصویر
مدیریت شهری اگر بتواند از ظرفیت زیبایی بصری و فرهنگی پاییز و زمستان استفاده کند، می‌تواند داستانی تازه برای شهر بنویسد. هوای خنک، برگ‌های رنگارنگ، مه صبحگاهی، و آرامش خیابان‌ها همگی عناصر بصری قدرتمندی هستند که در ذهن گردشگر تصویری شاعرانه از شهر می‌سازند. در این‌جا نقش مدیریت شهری در طراحی فضاهای شهری، نورپردازی معابر، برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و توجه به آسایش گردشگران اساسی است.
نمونه‌هایی از برنامه‌های مؤثر می‌توان به مواردی اشاره کرد، برگزاری جشنواره‌های برگ‌ریزان پاییزه در پارک‌ها و محورهای گردشگری؛ با موسیقی محلی، نمایش غذاهای سنتی و بازارچه‌های صنایع‌دستی.
ایجاد مسیرهای پیاده‌روی زیبایی‌شناسانه با طراحی مبلمان شهری هماهنگ با رنگ‌های فصل. راه‌اندازی نمایشگاه‌های عکس و هنر خیابانی با موضوع پاییز و زمستان در مراکز فرهنگی.
استفاده از نورپردازی گرم و نوستالژیک در خیابان‌های مرکزی و میادین اصلی.
این اقدامات کوچک، اگر با برنامه‌ریزی زمانی و تبلیغات مناسب همراه شوند، می‌توانند شهر را به مقصدی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کنند.
مدیریت زیرساختی؛ پیوند گردشگری و آسایش
یکی از چالش‌های اصلی گردشگری زمستانی، عدم آمادگی زیرساختی است. شهرهای سردسیر اگر فاقد امکانات برای حمل‌ونقل، گرمایش، یا مدیریت بحران‌های آب‌وهوایی باشند، نمی‌توانند میزبان خوبی برای گردشگران باشند.
مدیریت شهری باید در فصل‌های سرد بر سه محور تمرکز کند:
حمل‌ونقل شهری امن و روان:
تجهیز ایستگاه‌ها به سیستم گرمایشی و اطلاع‌رسانی به‌موقع.
افزایش خطوط اتوبوس و مترو در مسیرهای گردشگری.
ایجاد امکانات حمل‌ونقل خصوصی یا تاکسی‌های ویژه گردشگران با خدمات راهنمای شهری.
خدمات رفاهی و اقامتی:
حمایت از اقامتگاه‌های محلی برای ارائه فضاهای گرم، صمیمی و داستان‌دار.
راه‌اندازی «کافه‌های زمستانی» در فضاهای عمومی با سرپناه موقت و بخاری‌های شهری که تجربه محیطی صمیمی فراهم می‌کنند.
توجه به نظافت، پسماند و زیباسازی محیط برای جلوگیری از تصور سرد و خسته‌کننده از فصل زمستان.
ایمنی شهری:
آماده‌سازی مسیرهای برفی، برف‌روبی به‌موقع و مراقبت از روشنایی معابر.
ایجاد اطلاع‌رسانی هوشمند از وضعیت آب‌و‌هوا برای گردشگران.
این اقدامات زیرساختی در ظاهر ساده‌اند، اما حس امنیت و آرامش را افزایش می‌دهند و همین حس، اساس تجربه خوب گردشگر است.
گردشگری فرهنگی؛ گرمای انسان در سرمای فصل‌ها
مدیریت شهری فقط درگیر زیباشناسی نیست، بلکه باید به بطن فرهنگی شهر در فصل‌های سرد جان دهد. پاییز و زمستان بهترین زمان برای نمایش فرهنگ بومی، هنرهای محلی، موسیقی سنتی، غذاهای فصلی و آئین‌های تاریخی است.
مدیریت شهری می‌تواند با همکاری نهادهای فرهنگی، برنامه‌های زیر را طراحی کند:
برگزاری هفته‌های فرهنگی زمستانی با تمرکز بر آداب محلی هر منطقه.
معرفی غذاهای سنتی گرم و نوشیدنی‌های محلی در جشنواره‌ها یا بازارچه‌های فصلی.
اجرای نمایش‌های خیابانی با مفاهیم زمستان و امید، در میادین و پارک‌ها.
ایجاد تورهای شهری با محوریت روایت تاریخی شهر در فصل‌های سرد؛ مثلاً “پاییز در محله قدیمی” یا “زمستان در کنار رودخانه شهر”.
این برنامه‌ها نه‌تنها گردشگر را جذب می‌کنند بلکه هویت فرهنگی شهر را بازسازی و تقویت می‌کنند.
نقش رسانه و تبلیغات شهری
هیچ برنامه‌ای بدون روایت دیده نمی‌شود. رسانه‌های شهری باید فعالانه نقش خود را در معرفی زیبایی‌های فصل‌های سرد ایفا کنند.
شهرها باید از تبلیغات خشک فاصله گرفته و از روایت تصویری و احساسی بهره ببرند. می‌توان کمپین‌هایی با عنوان‌هایی مانند «پاییز همدان، فصل قدم‌زدن» یا «زمستان همدان، طعم برف بازی» طراحی کرد.
مدیریت شهری باید در همکاری با رسانه‌ها و فعالان دیجیتال به این اهداف توجه کند:
ساخت و پخش ویدیوهای کوتاه از جذابیت‌های شهر در فصل‌های سرد برای شبکه‌های اجتماعی.
استفاده از اینفلوئنسرهای سفر و عکاسان شهری برای تولید محتوا از زیبایی‌های فصل.
برگزاری مسابقات عکس و ویدیو با موضوع “شهر من در زمستان” برای مشارکت شهروندان.
این کارها هزینه زیادی ندارند، اما تأثیر عمیقی بر ذهنیت عمومی و تصویر برند شهری خواهند داشت.
گردشگری رویدادی؛ از سکوت به شور
یکی از راه‌های مؤثر برای جذب گردشگر در فصول سرد، ایجاد رویدادهای شهری است. در جهان، جشنواره‌های چراغ، جشن‌های کریسمس، مسابقات یخبندان و فستیوال‌های زمستانی از جاذبه‌های محبوب محسوب می‌شوند.
در ایران نیز می‌توان مشابه چنین رویدادهایی را با رنگ و فرهنگ بومی طراحی کرد. مثلاً:
جشنواره نور و برف در شهرهای کوهستانی.
فستیوال چای و قهوه گرم در مناطق شمالی.
جشنواره موسیقی سنتی در شب‌های بلند زمستان.
برگزاری بازارچه‌های شبانه با صنایع‌دستی و غذاهای محلی.
مدیریت شهری با حمایت مالی و تسهیل مجوزها می‌تواند زمینه این رویدادها را فراهم کند و در عین حال، با مشارکت بخش خصوصی هزینه‌ها را کاهش دهد.
محیط‌زیست و پایداری در گردشگری سرد
توسعه گردشگری نباید محیط‌زیست را قربانی کند. فصل‌های سرد فرصت خوبی برای ترویج گردشگری مسؤولانه و پایدار هستند.
شهر باید محیطی پاک، کم‌مصرف و دوستدار طبیعت باشد. فعالیت‌هایی چون:
تشویق استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی یا دوچرخه‌های شهری.
طراحی پلاکاردها و برنامه‌های آموزشی برای حفظ طبیعت در سفرهای شهری.
کاشت گونه‌های مقاوم به سرما برای تقویت فضای سبز زمستانی.
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای روشنایی معابر و بناهای تاریخی.
این اقدامات تبدیل به هویت سبز شهر می‌شوند و گردشگران آگاه را جذب می‌کنند؛ کسانی که به دنبال شهرهایی مسؤول هستند نه صرفاً زیبا.
نقش سرمایه‌گذاری و بخش خصوصی
مدیریت شهری به تنهایی نمی‌تواند همه کارها را انجام دهد. جذب گردشگر در فصل‌های سرد نیازمند مشارکت فعال بخش خصوصی است. سرمایه‌گذاران، هتل‌داران، رستوران‌ها، کسب‌وکارهای فرهنگی و حتی تاکسی‌های اینترنتی می‌توانند همراه مدیریت شهری در طراحی بسته‌های گردشگری باشند.